Đền Bảo Hà là khu di tích mang tính lịch sử và đạt cấp quốc gia. Ngôi đền được xây với vị trí khá đẹp, dưới chân đồi Cấm.
Bên cạnh đền thờ là sông Hồng êm đềm, trầm mặc, đền được bảo bọc bởi một lớp cây xanh tươi mát.
Đền bảo hà thờ ai? Đền Bảo Hà có tích gì?
Theo người dân truyền miệng, đền Bảo Hà là nơi thờ tự của vị anh hùng tên Nguyễn Hoàng Bẩy. Và người dân cũng thường dùng tên đền ông Hoàng Bẩy gọi thay cho tên đền Bảo Hà.
Có truyền thuyết nói rằng, khi xưa, vùng đất Châu Thủy Vĩ và Châu Văn Bàn (hiện tại là Lào Cai) thường bị giặc phương Bắc xâm lấn, dân lành bị ức hiếp, giết hại.
Triều đình giao nhiệm vụ cho tướng Nguyễn Hoàng Bẩy ra quân đẹp loạn vùng đất này.
Quân của ông khi đó tiến theo đường sông Hồng đánh giặc, cuộc chiến không cân sức, ông đã hy sinh, thi thể trôi theo dòng sông Hồng kia về tới Bảo Hà.
Người dân an táng và lập ra đền thờ này để ghi nhớ ơn ông. Lấy tên là Bảo Hà để lập đền thờ.
Nằm trong “Quần thể di tích Thần vệ quốc Hoàng Bảy”, từ lâu đền bảo hà ở xã Bảo Hà, huyện Bảo Yên không chỉ được biết đến là Di tích lịch sử – văn hóa nổi tiếng trong cả nước mà nơi đây còn là địa chỉ du lịch tâm linh hấp dẫn du khách thập phương mỗi khi đặt chân đến tỉnh Lào Cai.
Đền bảo hà từ lâu đã được biết đến là khu di tích lịch sử – văn háo nổi tiếng của Lào Cai.
Về không gian tọa lạc, ngôi đền ẩn mình giữa điệp trùng núi non hùng vĩ án ngữ là sông Hồng cuộn chảy đầy thơ mộng. Những buổi sương sớm đặc thù vùng cao, khi mặt trời lên, đền Bảo Hà sẽ dần hiện ra trước mắt du khách trong phảng phất khói nhang huyền ảo. Qua tìm hiểu chúng tôi được biết, đền bảo hà là Khu di tích lịch sử – văn hóa quốc gia đã được Nhà nước xếp hạng vào tháng 11/1997Khu di tích lịch sử văn hóa quốc gia, được xây dựng dưới chân đồi Cấm, bên cạnh dòng sông Hồng chảy vào miền đất Việt, thuộc xã Bảo Hà, huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai; cách Tp. Lào Cai khoảng 60km về phía nam (cách ga xe lửa Bảo Hà khoảng 800m), cách Hà Nội khoảng 220km về phía Tây Bắc.
Còn theo các nguồn sử liệu (trong đó có Lịch sử Đảng bộ huyện Bảo Yên 1930 -1954) do UBND huyện Bảo Yên cùng một số cơ quan chuyên môn cung cấp thì: Vùng Bảo Hà xưa kia vốn có một vị trí quan trọng về phòng thủ biên giới, là cửa trạm của phòng tuyến sông Hồng phía Tây Bắc.
Từ đời nhà Trần đã đặt hai cửa trấn ải là cửa quan Bảo Thắng và Bảo Hà, trong đó Bảo Hà là hậu cứ của Bảo Thắng. Tại đây có đài hỏa hiệu, trạm liên lạc thông tin cho các châu huyện vùng thấp hơn.
Giữa niên hiệu Cảnh Hưng, Bảo Hà là trung tâm châu Văn Bàn. Trong thời Cảnh Hưng (1740-1786), giặc phương Bắc thường hay tràn sang quấy nhiễu, cướp bóc dân lành, xã Khấu Bàn, châu Văn Bàn cùng nhiều châu, xã lân cận đã phải xây dựng các thành luỹ kiên cố chống giặc.
Sau này quân giặc phương Bắc do tên tướng Tả Tủ Vàng Pẹt đưa quân sang xâm lược bờ cõi, danh tướng Hoàng Bảy lại dẫn quân lên tham chiến. Song, trong một trận chiến không cân sức, ông đã anh dũng hy sinh. Giặc vứt xác ông xuống sông Hồng, và trôi đến Bảo Hà. Nhân dân trong vùng do ông Lư Văn Cù đứng ra tổ chức vớt xác ông lên chôn cất và lập miếu thờ. Trước cảnh đau thương tang tóc, lại có nguy cơ bị xâm lược, tướng Nguyễn Hoàng Bẩy được triều đình giao trọng trách khởi binh dẹp loạn vùng biên ải. Đội quân của ông tiến dọc sông Hồng đánh đuổi quân giặc, giải phóng Châu Văn Bàn và củng cố xây dựng Bảo Hà thành căn cứ lớn. Tại đây, danh tướng đã tổ chức cho các thổ ty, tù trưởng luyện tập binh sỹ… Sau đó thống lĩnh quân thủy và quân bộ tiến đánh giặc ở Lào Cai, giải phóng các châu thuộc phủ Quy Hóa (Yên Bái, Lào Cai ngày nay).
Theo truyền thuyết và lời kể của một số cao niên ở vùng Bảo Hà còn lưu truyền, có một điều kỳ lạ khi ông Hoàng Bảy bị giặc sát hại, thì trời bỗng chuyển gió, mây vần vũ, kết lại thành hình thần mã. Từ thi thể ông phát ra ánh hào quang, phi lên thân ngựa, đến khu vực núi Cấm, vùng trung tâm Bảo Hà thì dừng lại, trời bỗng quang đãng, mây ngũ sắc kết thành hình tứ linh chầu hội. Sau này, khi hiển linh ông được giao quyền trấn giữ đất Lào Cai, ngự trong đền Bảo Hà…
Đền bảo hà là Di tích lịch sử – văn hóa quốc gia đã được Nhà nước xếp hạng vào tháng 11/1997
Đền bảo hà thờ ai?
Để ghi nhớ công lao của ông, các vua triều Nguyễn như Minh Mệnh, Thiệu Trị đã ban sắc phong tặng ông danh hiệu “Trấn an hiển liệt” và đền thờ ông cũng được các vua triều Nguyễn cấp sắc phong là “Thần vệ quốc”. Còn đồng bào các dân tộc Kinh, Tày, Dao… thì tôn thờ ông là vị nhân thần. Ông đi vào cõi tâm linh các dân tộc và hiện thân trong các lễ hội xuống đồng vào ngày Thìn tháng Giêng…
Không chỉ có giá trị về ý nghĩa lịch sử, tâm linh, cho đến nay kiến trúc nguyên thủy của đền vẫn được giữ lại gần như toàn bộ, nó thể hiện sự uy nghi và trang nghiêm nhưng không quá cầu kỳ, gồm: cổng tam quan, sân đền, nhà khách, phủ chúa Sơn Trang, Tòa đại bái, Cung cấm, Cung nhị, Cung cộng đồng. Trong các cung thờ chính của đền có các pho tượng: Đức Thánh Trần, Đức Vua Cha, Quan Tuần Tranh, ông Hoàng Bảy, ông Hoàng Đông, quan Bơ phủ, Mẫu Nhị, Mẫu Thượng Ngàn, Mẫu Thủy Tiên, Thiên Phúc Thiên Nhãn.
Đền bảo hà có rất nhiều ngày lễ hội, trong đó những ngày lễ chính là: Lễ thượng nguyên (Rằm tháng Giêng), lễ tiệc quan tuần tranh (25/5 Âm lịch), lễ hội ngày giỗ ông Hoàng Bảy (17/7 Âm lịch), lễ Tết muộn (Tết tất niên).
Đồng chí Nguyễn Văn Quyền, Phó Trưởng Ban quản lý Khu di tích đền bảo hà cho biết: Nhiều năm qua, đền là điểm đến thu hút du khách thập phương đông nhất của huyện Bảo Yên. Thông thường những năm trước, khi chưa bị dịch COVID-19, chỉ tính từ sau ngày mồng 1 Tết Nguyên đán hàng năm trở đi, mỗi ngày đền đón hàng chục nghìn lượt khách đến tế lễ, tham quan, và rằm tháng Giêng là thời gian cao điểm thu hút khách đến thăm và lễ đền.
“Vào ngày 17/7 Âm lịch hàng năm, Ban Quản lý Khu di tích và chính quyền địa phương cùng nhân dân lại long trọng tổ chức Lễ giỗ Đức Thánh Hoàng Bẩy, sau đó là khai hội. Việc cúng lễ để tưởng nhớ công ơn của “Thần vệ quốc Hoàng Bẩy” đã được duy trì từ lâu, cho đến nay mọi hoạt động nghi lễ tâm linh, tín ngưỡng tại đền vẫn được duy trì, bảo tồn nguyên vẹn vốn truyền thống.” – Đồng chí Quyền nói.
Theo đó, tại thị trấn Bảo Hà trên cơ sở Khu di tích Lịch sử văn hóa quốc gia, đền Bảo Hà sẽ tiếp tục đầu tư mở rộng, nâng cấp, kiến thiết các công trình tâm linh, dịch vụ, phụ trợ và hướng đến trở thành một trung tâm du lịch tâm linh của vùng với quy mô từ 100 – 300ha.Chia sẻ về di tích đền Bảo Hà, đồng chí Nguyễn Anh Chuyên, Bí thư Huyện ủy Bảo Yên (Lào Cai) cho biết: Tại Nghị quyết Đại hội Đảng bộ huyện Bảo Yên lần thứ 22, nhiệm kỳ 2020-2025 đã đề ra 20 chỉ tiêu chính, 5 nhóm nhiệm vụ, giải pháp và 4 khâu đột phá trong đó có phát triển du lịch, phát triển đô thị, trọng tâm tập trung phát triển du lịch tâm linh và du lịch cộng đồng.
Xây dựng đền bảo hà thành điểm nhấn về du lịch tâm linh của địa phương, nằm trong trục du lịch tâm linh trọng điểm của huyện Bảo Yên cùng các di tích, danh thắng nổi tiếng như: Phố Ràng, đền Phúc Khánh (thành cổ Nghị Lang nơi có dấu tích chúa Bầu), đền Cô Tân An… Đồng thời, đây cũng là tiền đề quan trọng để địa phương phát triển mô hình du lịch tâm linh, du lịch cộng đồng trong những năm tới khi tạo được trục kết nối giữa vùng văn hóa tâm linh Bảo Hà với vùng du lịch cộng đồng sinh thái ở xã vùng cao Nghĩa Đô – nơi đang lưu giữ hàng trăm nếp nhà sàn cổ cùng sự phong phú về văn hóa bản sắc, phong tục tập quán và vốn ẩm thực độc đáo của đồng bào người Tày bản địa…
“Việc quy hoạch đầu tư, phát triển mở rộng “Quần thể di tích Thần vệ quốc Hoàng Bảy” thời gian tới là một trong các nhiệm vụ chính trị trọng tâm theo tinh thần Nghị quyết Đại hội Đảng bộ huyện Bảo Yên nhiệm kỳ 2020-2025 diễn ra vừa qua…” – Bí thư Nguyễn Anh Chuyên nhấn mạnh.
Vị trí: đền bảo hà – khu di tích lịch sử văn hóa quốc gia, được xây dựng dưới chân đồi Cấm, bên cạnh dòng sông Hồng chảy vào miền đất Việt, thuộc xã Bảo Hà, huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai; cách Tp. Lào Cai khoảng 60km về phía nam; cách ga xe lửa Bảo Hà khoảng 800m.
Đặc điểm: Đền thờ thần vệ quốc Hoàng Bẩy, một anh hùng miền sơn cước đánh giặc phương Bắc bảo vệ bản làng. Đây là địa chỉ thu hút du khách thập phương đông nhất của huyện Bảo Yên.
Đền bảo hà – Khu di tích lịch sử văn hóa quốc gia được nhà nước xếp hạng vào tháng 11 năm 1997, những năm gần đây là điểm đến thu hút du khách thập phương đông nhất của huyện Bảo Yên (Tỉnh Lào Cai). Đền Bảo Hà được xây dựng ngay chân đồi Cấm, bên bờ sông Hồng, thuộc xã Bảo Hà (huyện Bảo Yên – Lào Cai); cách Tp. Lào Cai khoảng 60km về phía nam và chỉ cách ga Bảo Hà chừng 800m.
Đền thờ thần vệ quốc Hoàng Bảy, một anh hùng miền sơn cước đánh giặc phương Bắc bảo vệ bản làng.
Theo truyền thuyết kể lại, vào cuối đời Lê (niên hiệu Cảnh Hưng 1740 – 1786 ) khắp vùng Quy Hóa gồm Châu Thủy Vĩ và Châu Văn Bàn (thuộc Lào Cai bây giờ) luôn bị giặc vùng phương Bắc tràn sang cướp phá, giết hại dân lành. Trước cảnh đau thương tang tóc ấy, tướng Nguyễn Hoàng Bảy được triều đình giao trọng trách khởi binh dẹp loạn vùng biên ải. Đội quân của ông tiến dọc sông Hồng đánh đuổi quân giặc, giải phóng Châu Văn Bàn và củng cố xây dựng Bảo Hà thành căn cứ lớn. Trong một trận chiến không cân sức với quân giặc, ông đã anh dũng hy sinh, thi thể ông trôi theo sông Hồng tới Bảo Hà thì dạt vào bờ. Nhân dân trong vùng đã vớt, an táng thi thể ông và lập đền thờ tại đây để ghi nhớ công đức to lớn của ông.
Đền bảo hà có lưng tựa vào núi, mặt hướng theo dòng nước sông Hồng, với phong cảnh thiên nhiên hữu tình: trên bến, dưới thuyền và xung quanh là núi rừng bao la, rộng lớn xanh mướt một màu. Nơi đây còn có sự kết hợp hài hoà giữa cảnh quan thiên nhiên với kiến trúc văn hóa truyền thống của dân tộc Việt Nam theo thuyết phong thủy.
Những năm gần đây, đặc biệt vào dịp lễ hội đền Bảo Hà tổ chức vào ngày 17 tháng 7 âm lịch hàng năm (ngày giỗ tướng Hoàng Bảy) đã thu hút đông đảo du khách thập phương đến dự. Trong lễ hội có tổ chức rước kiệu, tế thần, dâng hương tưởng niệm, cùng các hoạt động văn hoá – thể thao khác. Ngoài những ngày lễ hội, những ngày thường (đặc biệt vào mùa xuân) khách thập phương trong cả nước vẫn thường xuyên tụ họp tại đây để thắp hương tưởng niệm, cầu an, cầu lộc.
Hiện nay, đền bảo hà đang tiếp tục được tôn tạo và hoàn thiện về công tác chuẩn bị để lễ hội đền Bảo Hà năm 2009 thực sự đáp ứng được nhu cầu du khách thập phương và góp phần tạo nên sự thành công của tuần Văn hóa Du lịch Bảo Yên năm 2009.
Trên đây là một vài giới thiệu tổng quan về đền Bảo Hà, đền bảo hà thờ ai?, vị trí và các đặc điểm của đền, của lễ hội đền. Có thời gian, bạn cũng nên tham quan để tìm hiểu thêm về ngôi đền đặc biệt này nhé.
